Zastava 101, popularno zvana „Kec“ i „Stojadin“ je
automobil koji je proizvodila fabrika automobila „Zastava“
iz Kragujevca. Ovaj
automobil nastao je na bazi „Fijata 128“,
sa malo izmenjenim zadnjim delom - petim vratima. Proizvodio se od 15. oktobra 1971.
do 20. novembra 2008.
godine i proizveden je u više od milion primeraka.
Milioniti „Stojadin“ je proizveden 1991.
godine, a rekordna godišnja proizvodnja bila je 1979.
godine, kada je sa montažnih traka sišlo 88.918 „Zastava 101“. Proizvodio se u
varijantama sa pet i troje vrata, sa motorom od 55 konjskih snaga, zapremine
1100 kubika.
Krajem 1960-ih godina rukovodstvo Zavoda Crvena zastava,
predvođeno direktorom Prvoslavom Rakovićem tragalo je za novim modelom koji bi
uvrstili u svoj proizvodni program. Rukovodstvo „Fijata“ je Zastavi najpre
nudilo „Fijat 124“,
ali su oni to odbili (proizvodnju ovog modela su potom prihvatili Rusi i od
njega je nastala Lada).
Posle dugih pregovora sa rukovodstvom Fijata, Zastavi je ponuđena odbačena
varijanta „Fijata 128“
- pod radnim nazivom „Fijat 128 b1“. Fijatov model „128“ počeo je da se
proizvodi 1969. godine, a već naredne 1970. je proglašen za evropski auto
godine, sa tada veoma unapređenim sistemom za upravljanje i kočenje. Fijatov
konstruktor Aurelio Lampredi je uporedo sa standardnom verzijom modela „124“,
napravio još dve verzije - sa pet i troje vrata. Oba ova modela bila su u danas
preovlađujućoj „hečbek“ varijanti. Pošto tada nije bila praksa da se automobili
proizvode u ovoj varijanti, Fijat je odustao od ovih modela. Zastava je
prihvatila model sa petoro vrata, a model sa troje vrata je kasnije poslužio
kao uzor za „Fiat 127“. Kasnije se ispostavilo da je prepuštanje ovog modela
Zastava, bila velika fijatova greška jer je ona postala proizvođač prvog
modernog „hečbek“ vozila.
„Zastava 101“ je javnosti predstavljena 15. marta 1971.
godine na sajmu automobila u Beogradu, a serijska proizvodnja je započela 15. oktobra 1971.
godine. Ubrzo po početku proizvodnje ovaj automobil je stekao status
„nacionalnog vozila“. Uz nekoliko krupnijih izmena - 1979, 1983, 1988. i 1994.
godine, uglavnom enterijera, Zastava 101 se sa ne preterano velikim tehničkim
izmenama proizvodila sve do 20. novembra 2008.
godine. Tada je posle 37 godina sa proizvodnih traka zastavine fabrike sišla i
poslednja 1.273.532. Zastava 101.
Zastava 101 predstavlja najuspešniji i najprodavaniji
automobil kragujevačke Zastave. Rekordna
proizvodnja Zastave 101 je bila 1979. godine kada je proizvedeno 88,918 komada.
Rekordna mesečna proizvodnja je bila oktobra 1979. godine sa 9,027 primeraka, a
dnevni rekord je napravljen 16. januara 1980. godine kada su proizvedene 442
Zastave 101. Milionito vozilo Zastave, proizvedeno 1976. godine bilo je upravo
Zastava 101, a milioniti „101“ proizveden je 1991. godine.
 |
| Zastava 101 u Osijeku |
Modeli
Tokom 37
godina duge proizvodnje ovaj model je pretrpeo nekoliko promena, uglavnom
estetske prirode, mada je do kraja zadržao svoju prvobitnu formu. Na samom
početku proizvodnje u prodaji su bile dve verzije Zastave „101“ - „standard“ i
„de luks“, mada su sve razlike između njih bile samo estetske - boja sedišta,
boja tepiha na podu, hromirane lajsne, maska hladnjaka i dr. Godine 1976. se
umesto modela „Zastava 101 de luks“ pojavio model „Zastava 101 l“, koji je imao
nove branike sa gumenim lajsnama, nova sedišta, drugačiju masku hladnjaka,
rikverc svetlo i dr. Svi ovi modeli imali su isti motor od 1.116 ccm³. Jedina
izmena u motoru kod prvih verzija Zastave 101 bila je aprila 1976. godine kada
je uvedena bregasta osovina sa širinom brega od 20 mm umesto stare 14 mm.
Godine 1979. prestaje serijska proizvodnja modela
„standard“ i „l“, a počinje proizvodnja novih modela - „konfort“, „specijal“,
„super“ (često i sa oznakom SC) i „mediteran“. Glavna vizuelna razlika
između starih i novih modela bili su novi četvrtasti umesto starih okruglih
farova, mada su okrugli farovi zadržani na modelu „mediteran“, koji je imao
troje vrata. Pored četvrtastih farova, novi modeli su imali branike bez
odbojnika sa crnim navlakama na krajevima, novu masku hladnjaka, novi volan,
nova sedišta sa naslonom za glavu, grejač zadnjeg stakla i dr. Pored ovih
estetskih razlika, novi modeli su imali nove jače motore - „komfort“ se
proizvodio sa motorima od 1.116 ccm³ i 1.290 ccm³; super se proizvodio sa 1.116
ccm³ i imao snagu od 64 KS; specijal se proizvodio sa motorom od 1.290 ccm³ i
imao snagu od 73 KS; mediteran se proizvodio sa motorima od 1.116 ccm³ i 1290
ccm³, sa 55 KS, odnosno 73 KS.
Novi modeli su se proizvodili sve do sredine 1983.
godine, kada su ih zamenili modeli Zastava 101 GT/GTL 55/65. Nove brojne
estetske izmene preuzete su tada sa novih verzija „Fijata 128“, pa su tako novi
modeli Zastave 101 dobili - novi širi branik sa pozicionim svetlom i migavcem,
novu masku hladnjaka, bočne migavce u obliku romboida, novu braon instrument
tablu i novi enterijer u kojem je dominirala braon boja, nov dizajn felni i dr.
Tehničke izmene su se ogledale u modifikaciji kočionog sistema, mekšem i
udobnijem vešanju, čime je vozilo dobilo na stabilnosti. Motori su bili
standardni 1.116 cm³³ sa jednogrlim karburatorom (model 55) i 1.301
ccm³ sa dvogrlim karburatorom (model 65).
Godine 1987. izmenjen je naziv modela pa su preimenovani
u YUGO 1,1 i Jugo 1,3 GX. Već naredne 1988. godine dolazi do novog
preimenovanja modela u Skala 55/65 i taj naziv su zadržali do kraja
proizvodnje, 2008. godine. Tada su usledile i nove estetske promene - nova
maska hladnjaka, uvodnik vazduha na poklopcu motora, prednja stakla bez
leptira, retrovizori podesivi iznutra, enterijer u sivoj i oker žutoj-boji (ova
boja izbačena je proizvodnje 1991-92. godine). Modeli Skala 65 su imali
motor od 1.301 ccm³ i menjač sa pet brzina.
Godine 1994. dolazi do novih promena i tada nastaju novi
modifikovani modeli Skala 55 c/65 c, tada je petostepni menjač ugrađen u oba
modela, a uvedena je nova instrument tabla i novi veći plastični branici. Ovi
modeli ostali su nepromenjeni do kraja proizvodnje, s tim što su 2003. godine
dobili nove uže branike i novu oznaku Zastva Skala 55/65, umesto dotadašnje
Jugo. Sredinom 2007. godine, pred sam kraj proizvodnje u pojedine modele je
ugrađivana nova savremena instrument tabla sa digitalnim brojačem pređenih
kilometara, pokazivačem broja obrtaja i elektronskim brzinomerom.
Pored putničkih vozila, Zastava 101 pravljena je i kao
lako teretno vozilo - Skala 1.1 Poly, Skala 1.1 Pick-Up, Skala 1.1 Poly Kombi,
Skala 1.1 Poly Pekar i Skala 1.1 Poly JV.
Izvoz
„Zastava 101“ izvožena je u veliki broj zemalja, kako
zapadne, tako i istočne Evrope. Prilikom izvoza umesto oznake „101“ modeli su
imali oznaku „1100“, jer je Pežo polagao pravo na trocifrene oznake modela.
Pored izvoza u Nemačku, Francusku, Luksemburg, Švajcarsku, Belgiju, Holandiju i
Veliku Britaniju, model „101“ je bio veoma popularan u zemljama tadašnjeg
istočnog bloka - Čehoslovačkoj, Poljskoj, Mađarskoj, Bugarskoj i Rumuniji. U
okviru saradnje između Zastave i poljske Fabrike putničkih automobila (FSO) u
Varšavi su od 1973. do 1983. godine sklapane Zastave 101 pod oznakom „1100p“.
Takođe u okviru ove razmene u Zastavi su sklapani modeli - „Fiat 125p“
tzv. pezejac i „Fiat 126p“ tzv
„peglica“. U periodu od 1975. do 1979. godine u Poljskoj je proizvedeno 36,000
„Zastava 1100p“. Model Zastave 101 sa troje vrata pod nazivom „mediteran“
najpre se proizvodio u Poljskoj (naziv mediteran je korišćen na
jugoslovenskom tržištu, a za izvoz je imao oznaku 311).
Skraćenice
Zastava 101 - Osnovni model. U proizvodnji od
1971. do 1979, unapređen 1976. godine.
Zastava 101 lux - Tehnički kao osnovni model,
sa boljom opremom: sedišta od crvenog skaja, hromirane lajsne na tapacirunzima
vrata, ručica menjača providna sa znakom Z unutra, hromirane lajsne na
pragovima i ivicama krova, maska hladnjaka crna plastična i dr. U proizvodnji
od 1971. do 1976. godine.
Zastava 101 L - Tehnički kao osnovni model,
sa boljom opremom: sedišta i tapacirunzi od pliša, naslon sedišta se obarao
unazad, maska hladnjaka sa dve srebrne horizontalne linije, svetlo hoda unazad,
električna pumpa za pranje vetrobrana, upaljač za cigraete, pokazivač
temperature motora umesto signalne lampice, servo-uređaj za kočenje i dr. U
proizvodnji od 1976. do 1979. godine.
Zastava 101 confort - Unapređen osnovni
model: četvrtasti farovi, nova maska hladnjaka, novi volan, grejač zadnjeg
stakla, nova sedišta sa naslonom za glavu, nove boje enterijera i dr; motori od
1116 ccm³ i 1290 ccm³. U proizvodnji od 1979. do 1983. godine.
Zastava 101 SC-super - Unutrašnjost kao
konfort, izuzev sedišta sportskog tipa sa spojenim naslonom za glavu; motor od
1116 ccm³ i 64 KS, sa dvogrlim karburatorom. U proizvodnji od 1979. do 1983.
godine.
Zastava 101 special - Unutrašnjost kao
konfort, izuzev instrument table koja ima brojač obrtaja, kao i brojači
pritiska ulja i temperature vode, koji se nalaze van instrument table; nove
felne od lake legure, motor od 1290 ccm³ i 73 KS, sa dvogrlim karburatorom. U
proizvodnji od 1979. do 1983. godine.
Zastava 101 mediteran - Karoserija sa troje
vrata, zadržani okrugli farovi od ranijih modela, unutrašnjost kao konfort,
stakla u boji (zelena i crna); motori od 1116 ccm³ i 1290 ccm³, sa 55 KS,
odnosno 73 KS. U proizvodnji od 1979. do 1991. godine, unapređivan 1983. i
1988. godine zajedno sa ostalim modelima. Prilikom izvoza ovog modela korišćen
je naziv Zastava 311, odnosno Yugo 311.
Zastava 101 GT 55 - Unapređen osnovni model:
unutrašnjost sa novom redizajniranom instrument tablom u braon boji (slična
starom tipu table), novi enterijer dominira braon boja, branici hromirani sa
migavcem i pozicijom, nova maska hladnjaka, nove felne, bočni migavaci u obliku
romboida i dr; motor zapremine 1116 ccm³ sa 55 KS. U proizvodnji od 1983. do
1987. godine.
Zastava 101 GT 65 - Isti ako model Zastava
101 GT 55, samo sa jačim motorom zapremine 1301 ccm³ sa 65 KS. U proizvodnji od
1983. do 1987. godine.
Zastava 101 GTL 55 - Unapređen model sa
boljom opremom: potpuno nova instrument tabla (preuzeta iz novih fijata 128)
u braon boji sa novim komandama za grejanje i provetravanje vozila, nov dizajn
ručica za menjač i ručnu kočnicu, tapacirunzi u kombinaciji skaj-tkanina u
braon boji, nova zadnja polica koja se podiže sa petim vratima i dr; motor
zapremine 1116 ccm³ sa 55 KS. U proizvodnji od 1983. do 1987. godine.
Zastava 101 GTL 65 - Isti ako model Zastava
101 GTL 55, samo sa jačim motorom zapremine 1301 ccm³ sa 65 KS. U proizvodnji
od 1983. do 1987. godine.
Yugo 1,1 GX - Isti kao model Zastava 101 GTL
55, samo drugi naziv. Proizvodio se tokom 1987. godine .
Yugo 1,3 GX - Isti kao model Zastava 101 GTL
65, samo drugi naziv. proizvodio se tokom 1987. godine.
Yugo Skala 55 - Unapređen osnovni model:
instrument tabla sa novim bojama (siva i oker žuta), prednji prozori bez
lepir stakala, retrovizori podesivi iznutra, novi tapacirunzi; motor zapremine
1116 ccm³ sa 55 KS. U proizvodnji od 1988. do 2003. godine, unapređen 1994.
godine (petostepeni menjač, instrument tabla i branici).
Yugo Skala 65 - Unapređen model, unutrašnjost
ista kao kod Skale 55; motor od 1301 ccm³ sa 65 KS; petosteni menjač. U
proizvodnji od 1988. do 2003. godine. Unapređen 1994. godine (instrument
tabla i branici).
Zastava Skala 55 c - Unapređen osnovni model,
sa manjim branicima; motor zapremine 1116 ccm³ sa 55 KS. U proizvodnji od 2003.
do 2008, unapređen 2007. sa novom digitalnom tablom.
Zastava Skala 65 c - Unapređen model,
unutrašnjost ista kao kod Skale 55; motor od 1301 ccm³ sa 65 KS;
Zastava 1100 - modeli namenjeni izvozu.
Zastava 1100p - modeli proizvedeni u Poljskoj
PREUZETO SA WIKIPEDIJE
